प्राचीन नागरी संस्कृतीचे ठसे सापडले : २५ देशांच्या पुरातत्त्वज्ञांची तुर्कीतील ‘कुलतेपे’ येथे ऐतिहासिक उत्खनन मोहिम…

प्राचीन नागरी संस्कृतीचे ठसे सापडले : २५ देशांच्या पुरातत्त्वज्ञांची तुर्कीतील ‘कुलतेपे’ येथे ऐतिहासिक उत्खनन मोहिम

कायसेरी (तुर्की) | RJNEWS27MARATHI.COM विशेष बातमी

तुर्कीतील मध्य अनातोलिया प्रांतातील कायसेरी शहराज वळ असलेल्या कुलतेपे-कानिष-कारूम टेकाडावर २५ देशांतील पुरातत्त्व तज्ज्ञांच्या संयुक्त उत्खनन मोहिमेमुळे मानवी इतिहासाच्या आद्य टप्प्याचे महत्त्वपूर्ण पुरावे उजेडात आले आहेत.

उत्खननाची पार्श्वभूमी

कायसेरी शहराच्या ईशान्येस अवघ्या २० किलोमीटर अंतरावर असलेल्या या ऐतिहासिक स्थळी पहिल्यांदा १९४८ साली नामवंत तुर्की पुरातत्त्ववेत्ता तहसीन ओझगुच यांच्या नेतृत्वाखाली उत्खनन सुरू झाले होते. सध्या हे उत्खनन अंकारा विद्यापीठाचे प्राध्यापक डॉ. फिक्रि कुलाकोग्लू यांच्या देखरेखीखाली सुरू आहे.

जागतिक सहकार्याचे उत्कृष्ट उदाहरण

या प्रकल्पात दक्षिण कोरिया, जपान, अमेरिका, इटली, ग्रीस, ऑस्ट्रेलिया यांसारख्या विविध खंडांतील देश सहभागी झाले आहेत. इतिहास, पुरातत्त्व, वनस्पतिशास्त्र, प्राणिशास्त्र, हवामानशास्त्र, वास्तुशास्त्र यांसह अनेक शाखांतील तज्ज्ञांनी या उत्खननात योगदान दिले आहे.

प्रा. कुलाकोग्लू म्हणतात, “कुलतेपे केवळ अनातोलियापुरते मर्यादित नाही, तर मानवी संस्कृतीच्या उत्क्रांतीसाठीही अत्यंत महत्त्वपूर्ण आहे. येथे आंतरराष्ट्रीय सहकार्याशिवाय इतक्या मोठ्या प्रमाणात संशोधन शक्यच नव्हते.”

पूर्व आशियाशी बळकटीकरण

सध्या दक्षिण कोरियाच्या ‘नॅशनल रिसर्च इन्स्टिट्यूट ऑफ कल्चरल हेरिटेज’ या संस्थेने तुर्कीचे संस्कृती व पर्यटन मंत्रालय व अंकारा विद्यापीठासोबत करार केला असून, तेथे एक संयुक्त प्रयोगशाळा उभारण्याचेही नियोजन सुरू आहे. या प्रयोगशाळेच्या माध्यमातून पुरातत्त्वीय वस्तूंची सखोल वैज्ञानिक तपासणी शक्य होणार आहे.

जपान व इटलीचे दीर्घकालीन योगदान

जपानच्या टोकियो व ओकायामा विद्यापीठांशी दीर्घकाळापासून सहकार्य सुरू असून, तेथे वास्तुशास्त्रीय आणि कालानुक्रमिक विकासावर संशोधन चालू आहे. इटलीतील मिलान विद्यापीठातील पुरातत्त्ववेत्ता मायकेल कॅम्पेसी व प्रा. लुका पेरोनेल यांच्या टीमने २०२१ पासून उत्खनन सुरू केले आहे. त्यांच्या संघात डॉक्टरेटचे विद्यार्थी, प्राणीशास्त्रज्ञ व वनस्पतिशास्त्रज्ञही सहभागी आहेत.

ऑस्ट्रेलियाचे पर्यावरण अभ्यासक

ऑस्ट्रेलियाच्या संशोधकांनी प्राचीन वनस्पती अवशेषांवर आधारित पर्यावरणीय व कृषी इतिहासाचा अभ्यास सुरू केला आहे. यामुळे त्या काळातील मानवांचे अन्न व जीवनशैलीबद्दल नवे संदर्भ मिळत आहेत.

मानवजातीच्या इतिहासात कुलतेपेचे स्थान

कुलतेपे हा केवळ एक उत्खनन स्थळ नसून, तो मानवजातीच्या प्रारंभिक सामाजिक, आर्थिक व सांस्कृतिक जीवनाचा आरसा ठरत आहे. जगभरातील २५ देशांतील संशोधक येथे स्वतंत्रपणे व एकत्रितपणे कार्यरत असून, मानवाच्या भूतकाळातील गोष्टींचे अनेक रहस्य उलगडण्याचे काम इथे चालू आहे.

📌 निष्कर्ष:
तुर्कीतील कुलतेपे हे ठिकाण आता जागतिक पुरातत्त्व संशोधनाचे केंद्रबिंदू ठरत आहे. जगभरातील तज्ज्ञांच्या सहकार्यामुळे येथील संशोधन हे केवळ तुर्कीपुरते मर्यादित राहिले नसून, संपूर्ण मानवजातीच्या इतिहासाच्या उलगडण्यामध्ये योगदान देणारे ठरत आहे.

✍️ बातमी: आरजे न्यूज २७ मराठी टीम
📅 दिनांक: ७ जुलै २०२५