वारी – आषाढात चाललेली भक्तीची वाट! एक ऐतिहासिक, भावनिक आणि सामाजिक दर्शन..

वारी – आषाढात चाललेली भक्तीची वाट!.एक ऐतिहासिक, भावनिक आणि सामाजिक दर्शन

“विठोबा, रखुमाईचा गजर… वारकऱ्यांची चरणधूळी… आणि आषाढी एकादशीच्या आधी पंढरपूरच्या वाटेवरून चालणारी एक अनंत यात्रा – ही आहे वारी!”

वारी म्हणजे केवळ एक धार्मिक परंपरा नाही, तर ती आहे जाणिवेची, श्रद्धेची आणि समतेची चालती बोलती संस्कृती. ही परंपरा किती प्राचीन आहे, कशी सुरू झाली आणि आज ती कशी आहे – हे समजून घेताना मन थक्क होते.

वारीची सुरुवात – इतिहास काय सांगतो?

वारीची मुळे फार खोल आहेत. इ.स. १३व्या शतकात संत ज्ञानेश्वर महाराजांनी आणि नंतर संत तुकाराम महाराजांनी भक्तीमार्गाची पताका उंचावली.
परंतु वारी ही त्याही आधीपासून अस्तित्वात होती. पंढरपूरच्या विठोबाची पूजा, आषाढी एकादशीला केली जाणारी यात्रा, या गोष्टी प्राचीन काळापासून चालत आल्या आहेत.

शास्त्र म्हणतं, वारीचा पहिला लेखी पुरावा संत नामदेवांच्या अभंगांमध्ये सापडतो. त्यांनी “विठोबा माझा सखा” म्हणत, भक्तीला माणुसकीचा आणि स्नेहाचा स्पर्श दिला.
संत ज्ञानेश्वर महाराज आणि त्यांची वारी

संत ज्ञानेश्वर महाराज यांची समाधी आळंदी येथे आहे. त्यांच्या समाधीनंतर त्यांचा पालखी सोहळा पंढरपूरला निघतो, ज्याला आपण “ज्ञानेश्वरी वारी” म्हणतो.
ज्ञानेश्वर माऊलींनी ज्ञानेश्वरीसारख्या ग्रंथातून वेदांचे ज्ञान सामान्य माणसापर्यंत पोहोचवले.

त्यांच्या वारीत गाभ्यात भक्ती असते आणि बाहेर कीर्तन-प्रवचनांची परंपरा. वारीत चालणाऱ्यांसाठी प्रत्येक दिवस एक अध्यात्मिक शाळा असतो.

संत तुकाराम महाराज आणि त्यांची वारी

संत तुकाराम महाराज यांचा जन्म देहू गावात झाला. त्यांनी अभंगरूपात भक्ती लिहिली – पण ती होती समाजातल्या विषमतेविरुद्धची भक्ती.

त्यांची वारी म्हणजे आक्रोशही आहे आणि असीम श्रद्धाही. त्यांनी “पंढरपूरचा विठोबा हा सर्वांचा आहे” असं ठणकावून सांगितलं.

तुकाराम महाराजांच्या पालखीची वारी देहूहून निघते, आणि प्रत्येक वर्षी ती लाखो वारकऱ्यांसोबत पंढरपूरच्या दिशेने निघते.

वारीचा आधीचा काळ आणि आजचा काळ – दोन टोकं, एकच श्रद्धा

जुनी वारी:

वारकरी चालतच जायचे – पाय रक्ताळायचे, पण मन विठोबात दंग असायचं.

गावोगाव भक्तांना अन्न-पाण्याची सोय व्हायची.

वाटेत “हरी विठ्ठल!”च्या गजरात भजन, कीर्तन, भागवत परंपरा घडायची.

कुठेही मोबाईल, मीडिया नाही – पण होती नितांत श्रद्धा आणि सामाजिक ऐक्य.

आजची वारी
रस्ते पक्के, गाड्या, पोलिस बंदोबस्त, वैद्यकीय सुविधा – व्यवस्थापन वाढलंय.

सोशल मीडियावर वारीचे व्हिडिओ, लाईव्ह स्ट्रिमिंग.

पण आजही वारकरी पायीच जातो – कारण, हे पायच तर विठोबाला प्रिय आहेत!

वारीमध्ये आता महिलांची संख्याही लक्षणीय वाढली आहे – हे स्त्री सशक्तीकरणाचं प्रतीक.
वारी: जात-पात विसरून चालणारी पंक्ती

वारी म्हणजे मानवतेचा उत्सव आहे.
वारीत कोणी ब्राह्मण, कोणी महार, कोणी कुनबी, कोणी माळी – पण सगळे “हरिपाठ” करणारे भक्त.
वारीत जात नाही, वारीत असते केवळ ‘विठोबा-माऊली’ची ओढ.

ही वारी माणसाला शिकवते – “तू चाल – भक्ती आपोआप मिळेल!”
वारी माणसाला समजावते – “विठोबा कोणाचा नाही, तो सगळ्यांचा आहे.”
समारोप – का चालतो हा माणूस पंढरपूरच्या वाटेवर?

तो चालतो कारण त्याच्या मनात दुःख आहे – विठोबापाशी सांगायचं आहे.
ती चालते कारण तिला वाटतं – विठोबा ऐकतो.
ते चालतात कारण – वारी हे जीवन आहे, भक्तीचा नवा श्वास आहे.

जग कितीही पुढे गेलं, तरी पंढरपूरच्या वाटेवर चालणारे हे पायच सांगतात –
“आम्ही भक्त आहोत, आणि आमचा देव अजूनही वाट पाहतोय.”

वारीला निघालात का?
निघा… कारण चालणाऱ्याचं ठिकाण नक्की असतं –
विठोबाच्या चरणी!”**