पत्रकारितेचा अध:पात — व्यवसायिक लालसेच्या विळख्यात चौथा स्तंभ….

पत्रकारितेचा अध:पात — व्यवसायिक लालसेच्या विळख्यात चौथा स्तंभ

भावनिक व्यथा एका सामान्य पत्रकाराची – संपादकाच्या पिळवणुकीत मिसळलेली सत्याची किंमत

“पत्रकार” हे केवळ एक पद नाही, ती एक जबाबदारी आहे – समाजासाठी, सत्यासाठी, आणि परिवर्तनासाठी. परंतु आज हा सत्याचा सैनिकच संपादकाच्या अपेक्षांच्या आणि व्यवसायाच्या विळख्यात अडकला आहे. त्याच्या हातातील पेन हे आता शस्त्र न राहता गुलामगिरीचं साधन झालं आहे.

पत्रकाराची व्यथा – अनुभवातून उमटलेली वेदना:
एक सामान्य जिल्हा प्रतिनिधी. झपाटलेपणानं काम करणारा. पावसात, उन्हात, अपघात स्थळी, आंदोलनात – कुठेही धावणारा. हातात जुनं मोबाइल, पाठीवर एक पिशवी, आणि डोक्यात फक्त एक विचार – “सत्य बाहेर काढायचं.” पण त्याला विचारलं जातं – “जाहिरात आणली का? पेपरला मदत केली का?” बातमी किती खरी आहे यापेक्षा त्यामागे किती कमाई आहे, हे पाहिलं जातं.

“तुझ्या बातमीत स्कोप नाही, जाहिरात नाही – मग प्रसिद्ध का करू?” – संपादकाचा हा एकच सवाल, त्या पत्रकाराच्या आत्मसन्मानावर चाप मारतो. काही संपादक तर स्पष्ट सांगतात, “आधी ओळखपत्रासाठी १००० रुपये दे, मगच प्रतिनिधी म्हणून ओळख.” ही केवळ लाच नाही, ही त्या मिशनला विकण्याची पहिली बोली असते.

व्यवसायिकता की पिळवणूक?
अनेक संपादक आणि पोर्टलचे मालक ‘पत्रकार कार्ड’ विकायला लागले आहेत. ज्यांना पत्रकारिता शिकायची आहे, त्यांना ‘पैसे भरा – आयडी घ्या – बातम्या पाठवा’ असा सल्ला दिला जातो. म्हणजे, पत्रकार व्हायचं असेल तर आधी “गुंतवणूकदार” व्हा. एकेकाळी महाविद्यालयातून पत्रकार घडायचे – आता ते पैशातून बनवले जात आहेत.

पत्रकाराच्या बातम्यांची किंमत संपादक जाहिरातीत मोजतो. बातमीत जाहिरात असेल तर ती पहिल्या पानावर, अन्यथा ती “ड्राफ्ट” मध्येच राहते. बातम्या थांबवल्या जातात, पत्रकार गळाल्या जातात, आणि चौथा स्तंभ हलायला लागतो.

डिजिटल काळ आणि जुनी मानसिकता:
आज अनेक पत्रकार डिजिटल युगाशी जुळवून घेत आहेत. स्वतःचे पोर्टल चालवत आहेत, रील्स बनवत आहेत, सोशल मीडियावर सक्रिय आहेत. पण जुन्या संपादकांना ही क्रांती खटकते. ते म्हणतात, “तुझ्या पोर्टलवर लोक बघतात पण आमचं वृत्तपत्र वाचत नाहीत” – मग त्याचा राग पत्रकारावर काढतात.

कायदेशीर दुर्लक्ष:
हे सगळं RNI, प्रेस कौन्सिल, माहिती व जनसंपर्क विभाग यांच्या नजरेसमोर घडतं. पण कारवाई होत नाही. कोणत्याही पोर्टल किंवा दैनिकाने पैसे घेऊन प्रतिनिधी नेमला तरी कोणतीच शिक्षा होत नाही. त्यामुळे ही विक्री आता एक ‘सिस्टम’ झाली आहे. पत्रकारांकडून केवळ बातम्या नाही, तर त्यांची प्रतिष्ठाही खरेदी केली जाते.

निष्कर्ष – या अंधारातून मार्ग निघेल का?
पत्रकारिता ही पुन्हा मिशन बनायला हवी, हक्क विकत घेणं थांबायला हवं. प्रत्येक पत्रकारानेच आता प्रश्न विचारायला हवा – “मी कोणासाठी काम करतो – समाजासाठी की संपादकाच्या तिजोरीसाठी?” संपादकही पत्रकाराचा आदर करायला शिकला पाहिजे. कारण पेन जरी हलकं असलं, तरी त्यातून स्फोटक सत्य उमटतं – जे समाज बदलू शकतं.

Rjnews27 मराठी
सत्यासाठी झगडणाऱ्या प्रत्येक पत्रकाराला समर्पित