पुणे जिल्हा हा ऐतिहासिक दृष्ट्या अत्यंत समृद्ध आहे. छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या काळातील अनेक किल्ले येथे आहेत. खाली पुणे जिल्ह्यातील प्रमुख किल्ल्यांची माहिती दिली आहे:
1. राजगड किल्ला
इतिहास: शिवाजी महाराजांनी राजगडाला आपली पहिली राजधानी बनवली होती. याचे मूळ नाव ‘मुरुंबदेव’ होते.
वैशिष्ट्ये: बालेकिल्ला, पद्मावती माची, संजीवनी माची आणि सुवेळा माची.
उंची: सुमारे 1400 मीटर
गाव: गोळेगाव (वेल्हा तालुका)
2. तोरणा किल्ला
इतिहास: शिवाजी महाराजांनी १६४६ साली केवळ १६ वर्षांचे असताना जिंकलेला पहिला किल्ला.
वैशिष्ट्ये: मोठा विस्तार, झुंजार बुरुज, गडमाची
उंची: सुमारे 1470 मीटर
गाव: वेल्हा
3. सिंहगड किल्ला
इतिहास: तानाजी मालुसरे यांनी केलेल्या पराक्रमासाठी प्रसिद्ध. याचा मुळ नाव ‘कोंढाणा’ होते.
वैशिष्ट्ये: तानाजीची समाधी, कड्यावरची निसर्गरम्य दृश्ये
उंची: सुमारे 1300 मीटर
गाव: डोणजे
4. पुरंदर किल्ला
इतिहास: शिवाजी महाराजांचा लढ्यांमधील एक महत्त्वाचा किल्ला. शंभाजी महाराजांचा जन्म येथे झाला.
वैशिष्ट्ये: दोन माच्या – पुरंदर व वज्रगड
उंची: सुमारे 1390 मीटर
गाव: नारायणपूर (पूरंदर तालुका)
5. प्रतापगड किल्ला (थोडा रत्नागिरीकडे पण पुण्याच्या जवळ)
इतिहास: अफझल खानाशी झालेल्या लढाईसाठी प्रसिद्ध
वैशिष्ट्ये: भव्य प्रवेशद्वार, भवानी देवीचे मंदिर
गाव: महाबळेश्वर जवळ
6. लोहगड किल्ला
इतिहास: मराठ्यांनी पुन्हा पुन्हा घेतलेला आणि ब्रिटिशांनी १८१८ साली जिंकलेला किल्ला
वैशिष्ट्ये: ‘विंचूकाटा’ नावाची माची
उंची: सुमारे 1033 मीटर
गाव: मळवली
7. विसापूर किल्ला
इतिहास: लोहगडाच्या जवळच असून याचे बांधकाम पाश्चात्य पद्धतीचे आहे
वैशिष्ट्ये: मोठा विस्तार, शंकराच्या मूर्ती
गाव: मळवली
8. शिवनेरी किल्ला (जुन्नर तालुका)
इतिहास: शिवाजी महाराजांचा जन्म याच किल्ल्यावर झाला.
वैशिष्ट्ये: शिवजन्मस्थळ, सात मजली राजवाडा
उंची: सुमारे 1050 मीटर
गाव: जुन्नर